Početkom maja Budimir Koprivica, odbornik Grada Trebinja, na svom Facebook profilu je objavio fotografiju na kojoj nosi majicu sa iscrtanim slovom “Z” i zastavama Ruske Federacije.

Gradski odbornici u Trebinju organizirali su skup podrške Rusiji noseći majice sa simbolom “Z”, ali sada negiraju da tim simbolom podržavaju rusku invaziju na Ukrajinu. Nakon još jednog skupa na Palama, sagovornici Balkanske istraživačke mreže Bosne i Hercegovine (BIRN BiH) vjeruju da će u narednim mjesecima ovakvi skupovi biti još učestaliji.

Početkom maja Budimir Koprivica, odbornik Grada Trebinja, na svom Facebook profilu je objavio fotografiju na kojoj nosi majicu sa iscrtanim slovom “Z” i zastavama Ruske Federacije.

Nekoliko dana kasnije, ispred Spomenika oslobodiocima Trebinja, Koprivica je sa drugim odbornicima i predstavnicima Boračke organizacije Trebinje, odjevenim u majice poput njegove, učestvovao na skupu podrške Rusiji.

On za BIRN BiH pojašnjava da je skup organiziran za Dan pobjede nad fašizmom 9. maja, ističući da je Boračka organizacija i ranije organizirala isti skup.

Tokom razgovora on je naveo kako ne zna da se majica može povezati sa Rusijom, ali da simbol jeste za Rusiju, negirajući podršku ruskoj invaziji na Ukrajinu.

“Znak jeste ‘za pobjedu’, ‘za Rusiju’. Naravno, podržavamo Rusiju, podržavali smo je čitavo vrijeme, ne znam kakav je razlog da ne podržavamo”, kaže Koprivica, odbornik PDP/HNP-a u Gradskoj skupštini Trebinja.

“Rusiju smo podržavali zato što nas je oslobodila svih, Evropu posebno, i trebamo svi da slavimo taj dan, a ne podržavamo uopšte nikakav rat na ovom svijetu”, navodi on.

Osim njega, prema fotografiji koju je prenio portal istokrs.com, skupu su prisustvovala još najmanje četiri pripadnika političkih stranaka iz Republike Srpske.

Ilija Mastilović, odbornik iz Srpske demokratske stranke, u razgovoru sa novinarima BIRN-a BiH naveo je kako je ovim skupom data počast žrtvama iz Drugog svjetskog rata, bez da je data podrška ikome.

“Meni se supruga zove Zdravka”, bio je Mastilovićev odgovor na pitanje novinara zbog čega je nosio slovo “Z” na majici.

Ovaj simbol od februara 2022. godine koristi ruska vojska na svojim vozilima i uniformama trupa koje su izvršile invaziju na Ukrajinu tokom koje je do sada, prema podacima ukrajinskih vlasti, živote izgubilo više stotina civila, što domaće i međunarodne pravosudne institucije istražuju kao ratne zločine. Znak “Z” korišten je na brojnim skupovima podrške ruskoj invaziji na Zapadnom Balkanu. Njegova upotreba je, prema mišljenju sagovornika BIRN-a BiH, nedvosmislena te će, prema njihovim mišljenjima, biti učestalija do oktobra 2022. godine, kada je planirano održavanje općih izbora u BiH.

NEGIRANJE POVEZANOSTI SIMBOLA I INVAZIJE

Postoji više teorija o tome šta znači slovo “Z”, od toga da je to uobičajena oznaka na ruskoj vojnoj opremi i način da ruska vojska prepozna vlastite snage, do toga da je ruska propaganda slovo “‘Z’ lansirala s ciljem da postane globalni simbol”, pojašnjava za BIRN BiH Edina Bećirević, profesorica na Fakultetu za kriminalistiku, kriminologiju i sigurnosne studije Univerziteta u Sarajevu.

Ona dodaje kako se osim slova “Z” koristi i slovo “V”.

Rusko Ministarstvo odbrane “Z” i “V” istaklo je u porukama kao što su “Za pobjedu” (За победу) i “Snaga u istini” (“Сила V правде”), kaže Bećirević.

Dok odbornici sa kojima su razgovarali novinari BIRN-a BiH negiraju da slovo “Z” ima bilo kakvu povezanost sa invazijom, Bećirević pojašnjava kako njega svi oni koji su proruski orijentirani koriste kao simbol podrške Rusiji u vojnoj agresiju na Ukrajini.

“Organizirati skup podrške Rusiji, na kojem učesnici nose majice sa slovom ‘Z’, a pri tome negirati bilo kakvu povezanost te simbolike sa podrškom ruskoj invaziji na Ukrajinu, u najmanju ruku je naivno”, kaže Bećirević.

Analitičar Adnan Huskić objašnjava kako isticanje simbola “Z” na majicama ne može biti vezano ni s čim drugim nego sa podrškom invaziji Rusije na Ukrajinu.

“Nije to nikakva podrška Rusiji”, smatra Huskić i dodaje kako znak na majicama vidi kao podršku napadu na jednu državu koju provodi Rusija, odnosno njen predsjednik Vladimir Putin.

Ovo slovo se isticalo na protestima i skupovima desničarskih organizacija kojima se podržavala ruska invazija na Ukrajinu koje su organizirale desničarske organizacije na Zapadnom Balkanu. Po mišljenju Predraga Petrovića, direktora istraživanja Beogradskog centra za bezbednosnu politiku, ono predstavlja podršku Rusiji.

“To je simbolična podrška Rusiji za dešavanja u Ukrajini, kako god ih neko zvao – bilo da je agresija, invazija ili specijalna vojna operacija”, kaže Petrović dodajući kako ovo slovo ima i šire značenje.

“Ono označava povratak u historijske granice Rusije. Ekstremni nacionalisti u Srbiji smatraju da on predstavlja nadu da će i Srbija uz pomoć Rusije da ostvari to isto”, navodi on pojašnjavajući kako se time “ispravljaju historijske nepravde nanijete Rusiji, odnosno Srbiji od strane globalnog poretka”.

Majice i baneri sa Putinovim likom, te slovom “Z” pojavljivali su se i tokom šetnji “Besmrtnog puka” organiziranog u gradovima Republike Srpske i Srbije.

Učesnici “Besmrtnog puka” u Trebinju su nosili majice sa likom predsjednika Ruske Federacije Putina i sa slovom “Z”, a učestvovali su i članovi trebinjskog odbora Socijalističke partije Republike Srpske, predstavnici Saveza udruženja boraca narodno-oslobodilačkog rata (SUBNOR), te predstavnici ruske Ambasade u BiH i članovi motokluba “Noćni vukovi”.

“Noćni vukovi” su 5. marta 2022. godine organizirali skup podrške Rusiji u Trebinju, a potom 12. marta u Banjoj Luci.

Ovaj motoklub nalazi se na crnoj listi Sjedinjenih Američkih Država (SAD). Njegovi članovi su, prema izvještajima State Departmenta, učestvovali u vojnim akcijama u Ukrajini i bili dijelom snaga u aneksaciji Krima, ukrajinskog poluotoka kojeg je Rusija nasilno pripojila svojoj teritoriji 2014. godine.

PODRŠKA RUSIJI POSLJEDICA MALIGNOG RUSKOG UTJECAJA

Ranko Petijević iz trebinjske Boračke organizacije, koji je prisustvovao skupu 9. maja, navodi kako je njime obilježen Dan pobjede nad fašizmom.

“Obilježili smo Dan pobjede i to na način da smo se pojavili i položili cvijeće na spomeniku, ništa naročito, šta je problem. Oznaka ‘Z’ je ono ‘Za Rusiju’. ‘Z’ – ‘Za Rusiju’”, kaže Petijević za BIRN BiH, navodeći kako “Z” ipak nema nikakve veze sa trenutnom invazijom.

“Mi osuđujemo svaki napad, svaku agresiju, pa gdje bilo da se desila. (…) Ništa loše mi nismo imali sa tom oznakom. Oni kažu da je to znak za pobjedu, za Rusiju, nemam pojma ni ja, u tom smislu”, navodi on.

Huskić kaže kako se skupovi podrške Rusiji u Republici Srpskoj organizuju i zbog zvaničnog stava vlasti entiteta.

“Naravno da je dio sveukupno kampanje, sad je samo pitanje ima li tu ruskih prstiju umiješanih u sve to ili nema”, navodi Huskić.

Najnoviji skup podrške Rusiji organizirala je organizacija “Istočna Alternativa”, 18. maja 2022. godine u prostorijama Opštine Pale. Osim pripadnika ove organizacije, skupu na kojem je izabran predsjednik novoformiranog ogranka Alternative, prisustvovali su i predsjednik Skupštine grada Istočno Sarajevo Branko Koroman, načelnik opštine Pale Boško Jugović i predsjednik paljanske Skupštine Damjan Škipina.

Vojin Pavlović, predsjednik organizacije koja godinama negiran genocid u Srebrenici i ističe podršku Rusiji, kazao je kako mu je drago da predstavlja one ljude koji vole Rusiju, te organizaciju u čijem programu i statutu se navodi potreba za savezom sa Rusijim.

“Republika Srpska mora ostati na temeljima koje Rusija čuva. (…) Mi imamo borca koji se za to bori, to je Milorad Dodik”, kazao je Pavlović navodeći da Republika Srpska mora ići putem Rusije – putem očuvanja i opstanka.

Uzvikivanjem “Živjela Rusija. Živio predsjednik Putin. Živjela Srbija.”, te fotografisanjem sa plakatima podrške Rusiji skup je završen i najavljene su novi protesti podrške u narednim mjesecima.

Petrović smatra da ovakvi protesti mogu biti povezani sa izbornom dinamikom jer su “zgodna tema”.

“Izaziva emotivne reakcije kod ljudi, a emotivnim porukama je lakše mobilisati birače”, kaže on dodajući kako u Srbiji postoji potencijal da ova tema dodatno eskalira.

Bećirević pojašnjava kako se maligni utjecaj Rusije na političku i društvenu klimu BiH ogleda, ne samo kroz društveno neprihvatljive aktivnosti desnice već i kroz djelovanje političkih predstavnika.

“Odbornici u Trebinju i njihovo korištenje slova ‘Z’ su refleksija diskursa proruskog dijela političkog establišmenta u Bosni i Hercegovini. Strašno je to što odbornici u Trebinju podržavaju Rusiju, to znači da zapravo daju podršku i masovnim ubistvima i silovanjima koje ruska vojska vrši nad Ukrajincima i Ukrajinkama, užasnom bombardovanju gradova i sela zbog kojeg je, prema podacima UN-a, od 24. februara šest miliona ljudi izbjeglo od Ukrajine”, navodi Bećirević koja smatra kako će se ruski utjecaj intenzivirati u predizbornim kampanjama.