Inicijativa za evropsku stabilnost (ESI) objavila je detaljan izvještaj o napretku šest država zapadnog Balkana prema Evropskoj uniji.

U najkraćem, proces je u dubokom ćorsokaku.

Ovom brzinom, ulazak u EU moguće je za Crnu Goru za nešto više od 18 godina, Albaniju – 29, Srbiju – 38, Sjevernu Makedoniju čak 402 godine.

Bosna i Hercegovina (i Kosovo) nikada neće postati članice EU, ako se bude radilo kao u proteklih sedam godina.

“Albanija je članica Vijeća Evrope od 1995. godine, članica NATO-a od 2009. godine, kandidat za članstvo u EU od 2014. godine i od tada je zaglavila na pristupnom putu. Prema sopstvenim ocjenama Evropske komisije, Albanija je danas spremnija kada je riječ o pitanjima poput vladavine prava ili nezavisnosti pravosuđa od Srbije.

Crna Gora je članica Vijeća Evrope od 2007. godine, nakon sticanja nezavisnosti u maju 2006. godine. U NATO je od 2017. i pregovara o pristupanju sa EU od juna 2012. Više od decenije kasnije, EU još uvijek nije spremna reći da bi mogla biti spremna da Crna Gora do nekog fiksnog datuma (januar 2026? januar 2027?) postane 28. država članica ako ispuni sve kriterijume. EU je to činila u prethodnim proširenjima. Zašto ne sada?

Sjeverna Makedonija je članica Vijeća Evrope od 1995. godine, članica NATO-a od marta 2020. godine i zvanični kandidat za pristupanje EU od 2005. godine. Sjeverna Makedonija je zaglavila zbog niza bilateralnih veta različitih država članica: Grčke, Francuska, sada Bugarska. EU također očekuje da će Sjevernoj Makedoniji trebati još mnogo godina da otvori sva pregovaračka poglavlja. Malo ko ističe koliko je ovo apsurdno. Prema vlastitim procjenama spremnosti Evropske komisije, Sjeverna Makedonija je danas već pripremljena ili bolje pripremljena u 23 od 33 poglavlja od Crne Gore koja je već otvorila sva poglavlja.

EU smatra neka pitanja, kao što je vladavina prava, od “fundamentalnog” značaja u pristupnim pregovorima. Ovo ima smisla.

Evropska komisija je utvrdila da su Albanija, Sjeverna Makedonija i prvakinja Crna Gora podjednako spremne, a po tim pitanjima sve ispred Srbije i Turske. Kakvu razliku zapravo pravi fokus na osnovama tokom pristupnih pregovora? I kako takav proces može potaknuti teške reforme?

Odgovor je: ništa!

Posljednjih godina ni Srbija ni Bosna i Hercegovina ni Severna Makedonija nisu napredovale…

Ovo je opasno.

No, ne mora biti tako. Popravke i promjene su moguće, ako postoji volja.

Jedan od načina da se odmah oživi proces pristupanja jeste da EU pokaže da je još uvijek moguće da zemlje koje ispunjavaju kriterije za članstvo, prema objektivnoj procjeni Evropske komisije, postanu članice.

Evropsko vijeće bi 2022. godine moglo proglasiti da je spremno da Crna Gora, najnapredniji kandidat sa najdužim pozitivnim iskustvom, postane članica do početka 2026. godine, ako ispuni kriterijume.

Istovremeno bi Evropska unija mogla poslati snažan signal cijelom regionu: svaka evropska demokratija koja ispunjava kriterije, uključujući poštovanje ljudskih prava i vladavinu prava, kako je ocijenila Evropska komisija u svojim godišnjim izvještajima, trebala bi dobiti pristup na jedinstveno evropsko tržište i na četiri slobode – slobodno kretanje roba, ljudi, usluga i kapitala. Njeni građani i preduzeća bi tako uživali mnoga od istih prava kao i oni iz članica EU ili Norveške i Islanda danas.

Time bi proces ponovo živio, a napredak u procesu proširenja ponovo postao važan”, stoji u izvještaju ESI pod naslovom “Balkanska utrka kornjača – Upozorenja za Ukrajinu.

Kako navodi Politički.ba, ESI detaljno analizira metriku evropskih institucija i upozorava da se ona, kao i cijeli proces, bitno mora inovirati.

Ukoliko se to ne desi, ukoliko Evropsko vijeće i dalje bude insistiralo na starim principima, koje je napustilo u slučaju Ukrajine i Moldavije, štete su ogromne.

“Način na koji funkcionira dosadašnja metodologija proširenja EU je veoma opasan”, upozorava ESI.