Podzemni aerodrom Željava, pod kodnim nazivom Objekat 505, na granici Bosne i Hercegovine i Hrvatske, nedaleko od Bihaća s jedne i Plitvičkih jezera s druge strane, ne prestaje da izaziva interesovanje.

Vojni gigant sa tunelima dugim 3.500 metara, širokim 20 i visokim osam metara najveći je podzemni aerodrom na Balkanu. Gradnja je počela 1955. godine, a 1968. kreacija Dragoslava Sobotke bila je spremna za Jugoslaviju.

Za najskuplji jugoslovenski projekat izdvojene su milijarde dolara kako bi mogao da dobije čak 120 aviona sa posadama i kompletan arsenal naoružanja, kao i ogromne zalihe goriva, hrane, lijekova i svega što je bilo potrebno u slučaju od katastrofe. Sa sopstvenim izvorima struje i vode, vojska bi mogla da preživi mjesec dana u izolaciji od spoljnog svijeta. Vojna tvrđava je projektovana da izdrži atomsku bombu.

Željava je korištena i tokom rata u Hrvatskoj, nakon čega je samo gomila betona okružena minskim poljima. Na početku rata u Bosni i Hercegovini, JNA je odlučila da uništi podzemni kompleks i 1992. godine postavila 56 tona eksploziva. Bihać se zatresao, a grmljavina iz dubina Plješivica najavila je kataklizmičnu scenu plamena i dima na horizontu.

Interesovanje za Željavu ne jenjava i danas, radoznalost potpiruju tuneli koji su u opasnosti od urušavanja, puni toksičnih i radioaktivnih jedinjenja.

Prije nekoliko godina, „Houstone, imamo problem“ slovenačkog režisera Žige Virca podgrijao je misterije vezane za Željavu i jednu od najvećih teorija zavjere Hladnog rata i Jugoslavije.

Dokumentarac se bavi temom kako je Tito prodao jugoslovenski svemirski program Amerikancima i da su ga u najvećoj tajnosti razvili u podzemlju aerodroma – da bi potom prvog čovjeka poslali na Mjesec. Željava bi, prema ovoj teoriji, bila najveći skriveni svemirski centar u Evropi.

NASA je odlučno demantovala tu priču i naglasila koliko je apsurdno vjerovati da je tadašnji predsjednik John Kennedy kupio bilo šta od Jugoslavije, a kamoli svemirski program.

Uprkos opasnosti od mina, otrovnih gasova i policije, Željava privlači avanturiste koji voze po pistama i ulaze u tunele. Neki kažu da bi aerodrom mogao da postane kompleks za koncerte ili druge događaje u budućnosti.

Dnevnik.hr